Sopele
Opis
Aerofoni instrument tipa šalmaj (schalmey) koji se pojavljuje u dvije dimenzije: vela i mala sopela. Sopela se sastoji od pet dijelova, a kod vele sopele rjeđe se pojavljuje i dodatni dio, drvena bačvica, danas bez funkcije, a koja je na šalmaju pokrivala klapnu za mali prst.
Dijelovi
PISAK
Dvostruki jezičak zapadnog tipa izrađen od trstike.
ŠPULET
(špolet, špulet, tondak, štibrica, pirouette kod šalmaja)
Valjkasti drveni dio sopele u kojem se nalazi metalna konusna cjevčica na koju se umeće pisak.
PREBIRALJKA
(kanela, prebiralica, roženica, sopel)
Kod vele sopele izbušeno je šest rupa za prebiranje (škulje, škuje), a ima i primjeraka s pet. Prebiraljku male sopele karakterizira šest ili sedam rupa za prebiranje, od kojih je sedma uvijek podvojena.
U današnjoj praksi se pri sviranju na malu sopelu rijetko upotrebljava više od pet rupa. Ponekad se na prebiraljci nalaze i rupe glasnice .
LIJAK (KRILO)
Ljevkasti dio koji se umeće u kanelu radi pojačanja intenziteta zvuka. U pravilu se na lijku nalazi više rupa glasnica.
KLIN
Nalazi se u lijku i svrha mu je da spriječi ispadanje špuleta koji se čuva unutar samog lijka dok instrument nije u upotrebi.
BAČVICA
(fontanelle kod šalmaja)
Cilindrični dio koji okružuje spoj između prebiraljke i lijka.
Mjere
Vela i mala sopela
- A - ukupna dužina
- B - dužina špuleta
- C - promjer lijka
- D - prosječna debljina prebiraljke
- E1-E10 - udaljenosti od vrha sopele do prve rupe (E1); udaljenosti među ostalim rupama (E2-E10/ ovisno o tome koliko imaju rupa na prebiraljki).
- F - promjer rupa za prebiranje
Vela sopela - shematski prikaz mjera instrumenta
Mala sopela - shematski prikaz mjera instrumenta
Pisak s dvostrukim jezičkom i špulet sopele - mjere